Шуда, мый бöрйи тайö уджсö да олан туйвизьсö

Елена Васильевна Микушева – на пиысь ӧти. Нелямын сайӧ во тайӧ аньыс сетіс асьсӧ войтырлӧн дзоньвидзалун видзӧмлы. Буретш, сідзи, — эз «уджав», а «сетіс асьсӧ» йӧзлы. Татшӧм йӧзыс абу ёна уна мушар вылас.

Тайӧ мортыскӧд сёрнитны позьӧ лун быд – уна час. Елена Васильевна нинӧм оз дзеб аслас олӧмысь. Чужис Сыктывкарын 1958 воын. Мамыс Сыктывдін районса Паль сиктысь – Фаина Михайловна Маслова, велӧдіс роч кыв да литература. Батьыс – Василий Арестович Микушев — миян районса Шойнаты (Сторожевск) сиктысь. Тшӧтш уна во сетіс челядьӧс велӧдӧмлы- нуӧдіс физика да математика. Семья оліс Сыктывкарын, сэсся Нювчим поселокын, но шуисны вуджны овны Шойнаты сиктӧ. Елена Васильевна – куим ныв пиысь медся ыджыд. Ичӧтджык чойясыс чужисны нин Кӧрткерӧс районын.

- Казьтыла челядьдыр кад! Век син водзын серпас, кыдзи сьӧд чанын капуста пуим. Сэтшӧм чӧскыд! Мамӧ бӧрвыв нёль пельӧ юкас кӧчансӧ, солыштас, кывтӧ ньлыштан! — казьтылӧ Елена Васильевна. – Ёна радейтім воччыны. Чӧдлач, турипув, ӧмидз, ӧктім тшак. Медся шуда кад вӧлі: мам –батьыд да чойъясыд орччӧн, сёян-юан эм, бур шань ёртъяс! Татшӧм кадыс сэсся оз нин ло! Менӧ тшӧтш велӧдісны пусьыны да пӧжасьны, лоны вежавидзысьӧн да сюсьӧн.

1975-ӧд воын Елена Васильевна шуис пырны велӧдчыны Свердловсксӧ Гӧрд Знамя ордена медицинскӧй институтӧ, кодӧс помаліс 1981 воын. Велӧдчис бура — эз вӧв ни ӧти «тройка».

- Курс вылын велӧдчис 180 морт, — казьтылӧ Елена Микушева, — ёна уна морт вӧлі. Велӧдчим лӧсьыда, окотапырысь. Меным велӧдчӧм сетчис кокиа, некор эг норась нинӧм вылӧ. Нывъяскӧд ёна дружитім – некор эг зыксьӧй. Бать-мам мӧдӧдасны посылка – кампет, варенньӧ – быд чӧскыдторсӧ. Ёрта- ёрт костын вӧлі век юксям гӧснечьясӧн. Олім дружнӧя, некор эг зыксьӧй!

Сэки быд медицина институтын вӧлі военнӧй кафедра. Быд студентӧс велӧдісны кужны дженьыд кадӧн котыртны военно- полевӧй госпиталь. Быд студентӧс велӧдісны ӧдйӧ пасьтавны химзащита костюм да противогаз. Военно-полевӧй госпиталь паськӧдӧм вылӧ сетсис 2-3 час. Свердловскӧй военнӧй кытшысь весиг волісны гырысь чина военнӧйяс, медым донъявны студентъяслысь кужӧмлунсӧ. Институт помалӧм бӧрын быд стундентлы сетісны младший лейтенант звание.

Елена Васильевна 30 сайӧ во уджаліс Кӧрткерӧс районса призывнӧй комиссияын. Кӧрткерӧс районын Елена Микушева дзик ӧти медицина службаса капитан. Институт помалӧм бӧрын Елена Васильевнаӧс мӧдӧдісны уджавны Керес сиктса бурдӧдчанінӧ. Больнича вӧлі арталӧма тшӧтш Уръёль, Лабором грезд да посёлок, Эжол сикт вылӧ.

- Медводдза лунӧ менӧ мӧдӧдісны вӧчны вскрытие, — казьтылӧ ань, — кык мужичӧй юӧмаӧсь антикомарин да отравитчӧмаӧсь. Меным ковмис вӧчны вскрытие. Помнита, вӧлі ёна зэра поводдья, ковмис мунны. Оні врачьяслы оз нин ков тайӧс вӧчны, а сэки терапевтлы колӧ вӧлі ставсӧ кужны вӧчны. И паталого – анатом0н уджавны, и кага чужигӧн аньяслы отсавны. Ранаяс кужны вурны(зашивайтны). Сэки терапевтлы колӧ вӧлі кужны вӧчны ставсӧ и ми ставсӧ вӧчим.

Елена Васильевна ӧнӧдз аттьӧалӧ Кересса бурдӧдчаніысь уджлан котырӧс, зэв дружнӧйӧсь вӧлӧмаӧсь, отсасьӧмаӧсь ёрта – ёртлы. Быд здукӧ лун и вой позис звӧнитны да корны отсӧг. Некор эз ӧткажитны.

- Талун мӧдджыкӧсь нин йӧзыс – оз нин сэтшӧма окотапырысь отсасьны ёрта-ёртлы, — шуӧ Елена Микушева. — Сэки санитарка, врач, медсестра — отсасисны ёрта – ёртлы, ставыс ӧти тшупӧдын вӧліны. Оні торйӧн нин: врачьяс ас костын, санитаркаяс ас костын, ӧтувъялуныс абу.

1985-ӧд воын Елена Васильевна кӧсйӧма мунны уджавны Ухтаӧ, но Валерьян Александрович Габов, Кӧрткерӧс районын тшӧтш нималана врач ӧлӧдӧма тайӧ воськовсьыс. Ань кольччӧма уджавны юрсиктӧ, районса бурдӧдчанінӧ.

- Сэки менам участок вылын ӧти – кык морт гашкӧ висисны желудок язваӧн, кыдзи ӧні сы мында гипертоникыс эз вӧв, — казьтылӧ Елена Васильевна. — Йӧзыс эз висьны, вӧлі бур экология, бур сёян – юан, сӧстӧм ва, йӧзлӧн вӧлі удж, юр эз вись аскиалун йылысь! Та вӧсна йӧзыс эз висьны быд пеж висьӧмӧн, кыдзи талун! 90-ӧд воясӧ, кор олӧмыс ставыс кутіс дзугсьыны, удждон аддзылім во джыннас ӧтчыд. Кыдз и олім, кыдзи став сьӧкыдлунсӧ вуджим – ог гӧгӧрво?! Колі ӧд челядьӧс ютны – вердны, кӧм-пась ньӧбны! Аслыным мыйкӧ пасьтавны. Кыдзи сэки артмис бергӧдчыны – ог гӧгӧрво! Оти кадӧ весиг ковмис вештытӧм(неоплачиваемӧй) ӧтпускӧ мунны. Йӧзыс зэв сьӧкыда олісны. Градйӧрыс да вӧр-ваыс отсалісны. Мӧд ног кӧ – тшыгла кувны ковмис эськӧ

Вӧлі сьӧкыд, но Елена Васильевна некор эз жалит, мый бӧрйис тайӧ профессиясӧ. Ань нӧшта и бур психолог — век кужӧ успокоитны – ӧлӧдны мортсӧ. Быд пациент сы дорысь мунӧ дзоньвидзаӧн да шудаӧн, кокни сьӧлӧмӧн. Ань оз куж вывтіасьны мӧд морт вылын, шуны омӧль кыв, весиг, видзӧдны мод морт вылӧ омӧль синъясӧн.

- Бурдӧдысьлы век колӧ лоны шаньӧн да вежавидзысьӧн, — шуӧ доктор Микушева, — тайӧ профессияыс оз лэдз омӧль йӧзсӧ! Быть колӧ кужны кывзыны мортсӧ да вӧчны ставсӧ, медым сылы вӧлі бур сьӧлӧм вылын! Мукӧд дырйи мортлы тырмана ӧти кыв – медым бурдны. Оз ков жалитны тайӧ кывсӧ шуны!

Кор миян олӧмӧ кутісны пырны компьютеръяс, Елена Васильевналы ковмис ёна мырсьыштны, медым пырӧдчыны выль техникаӧ. Онӧдз аттьӧалӧ уджъёртъяссӧ, торйӧн нин томуловӧс, кодъяс отсалісны «вермыны» компьютер программаяс,. Елена Васильевна шуӧ, мый медицинаӧ талун локтӧны шань, бур тӧдӧмлунъяса, вежавидзысь войтыр. Сылы ёна нимкодь, мый том войтыр окотапырысь локтӧны профессияӧ. Велӧдчыны вылыс тшупӧда медицина учреждениеын талун абу кокни, корӧмъяс воысь – во содӧны. Юрӧ колӧ сюркнявны вель уна тӧдӧмлун, уна лыддьысьны, бергӧдны вель уна литература.

- Миян бурдӧдысьлӧн вель уна кабала гижана удж, тайӧ абу правильнӧ! — лыддьӧ Елена Микушева, — джын кадсӧ колӧ видзны быд пӧлӧс отчетность гижӧм вылӧ. Пациент вылӧ оз коль кадыс. Суйӧр сайын быд врач дорын уджалӧ 3 медсестра: ӧти гижӧ кабалаяс, мӧд – вӧчӧ укол –мукӧд процедураяс, коймӧд нӧшта мыйкӧ вӧчӧ. Миянын ӧти медсестра — оз удит ставсӧ вӧчны.

Врачлы быть колӧ лоны крепыд дзоньвидзаӧн – медым вӧлі крепыд лы – сьӧм, пытшкӧсса здоровье, но и морально – психологическӧй здоровье мед вӧлі, — эскӧдӧ Елена Васильевна. — Тайӧ быть медым вӧлі. Мӧд ног тэ он вермы отсавны мӧд мортлы. Колӧ крепыд терпение да пытшкӧсса вынйӧр.

Болтьничаын уджысь кындзи Елена Васильевна уна уджалӧ гортгӧгӧрын. Пуктӧ картупель, мукӧд градвыв пуктас. Весь пукавны оз артмыв — гортгӧгӧрын уджыд век сюрас. Ань окотапырысь петкӧдліс миянлы градйӧрсӧ, висьталіс – коні да мый быдмӧ!

- Ме лыддя ачымӧс шуда мортӧн, — шуӧ Елена Микушева, — сы вӧсна, мый бӧрйи олӧмын колана туйвизь. Эг сорсьы. Некор эг жалитлы, мый бӧрйи медицина! Тайӧ менам туйыс. А кор мортыс бӧрйӧ сьӧлӧмлы лӧсялана туйвизь да некор оз жалит та йылысь — мортыс олӧ шуда олӧм! Тайӧ медшӧрыс олӧмын. Ме век шуа томуловлы, — бӧрйӧй сьӧлӧмлы кажитчана профессия и ставыс лоас бур! Кор мортыс олӧ шуда олӧмӧн, сэки и удж вылын ставыс бур, сэки и ассьыс уджсӧ мортыс лючки бура вӧчӧ!

Елена Васильевна ёна радейтӧ путешествуйтны. Рӧдвужкӧд ветліс Кубаӧ, Доминиканӧ, Тайландӧ, Въетнамӧ да Египетӧ. Аньлӧн эм мечта ветлыны нӧшта Мексикаӧ да Бали ді вылӧ ветлыны. Быд лун аттьӧалӧ Енсӧ – сӧстӧм сынӧдысь да пызан вылын чӧскыд сёянысь.

Сьӧлӧмсянь чолӧмалам Елена Васильевна Микушеваӧс профессиональнӧй лунӧн! Сиам кузь нэм да бур шуд! Аттьӧ Тіянлы бур уджысь да шань сьӧлӧмысь!

Василий Канев